Δημοσιεύματα στον τύπο προαναγγέλλουν «μπουλντόζες» και λαμαρίνες στην πλατεία Εξαρχείων μέσα στον Αύγουστο, στα πλαίσια των εργασιών για την κατασκευή της Γραμμής 4 του μετρό. Μπορούμε να υποθέσουμε με ασφάλεια ότι θα ακολουθήσουν εικόνες σαν αυτές που είδαμε στη Νομική, την πλατεία Κολωνακίου και άλλα εργοτάξια: ισοπέδωση της πλατείας, εξαφάνιση των πολύτιμων δέντρων της και περίφραξη για άγνωστο διάστημα αρκετών χρόνων, ώστε να κατασκευαστεί σταθμός με την μέθοδο του ανοιχτού ορύγματος.

Είναι αλήθεια ότι τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς πρέπει να ενισχύονται, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης πολιτικής κινητικότητας και προσβασιμότητας που θα διευκολύνει την καθημερινότητα των κατοίκων και θα συμβάλλει στην βελτίωση των κυκλοφοριακών συνθηκών και της ποιότητας ζωής στην πόλη. Εξίσου σημαντικές όμως είναι και οι συγκεκριμένες σχεδιαστικές επιλογές για τα μέσα σταθερής τροχιάς.
Η Ανοιχτή Πόλη στήριξε εξαρχής τη διερεύνηση εναλλακτικών προτάσεων, απέναντι στη χωροθέτηση του σταθμού στην πλατεία Εξαρχείων, όπως είχαν κατατεθεί δημοσίως από την Ανάπλαση Αθήνας και συζητούνταν με την Αττικό Μετρό, ήδη από το 2017. Η αντιπρόταση για χωροθέτηση στην οδό Τοσίτσα έχει αδιαμφισβήτητα πολεοδομικά πλεονεκτήματα:

• Άμεση εγγύτητα και εξυπηρέτηση μητροπολιτικών λειτουργιών, του Πολυτεχνείου και του Μουσείου με χιλιάδες επισκέπτες και φοιτητές/τριες. Η περιοχή με το πλήθος των σταθμών που περιβάλλεται θα καλύπτεται επαρκώς.
• Σύνδεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Αθήνας με το Μουσείο Ακρόπολης.
• Άμεση ανταπόκριση με τις γραμμές δημόσιων συγκοινωνιών επί της Πατησίων. Αλλά και ενίσχυση της Πατησίων ως λειτουργικού εμπορικού άξονα.
• Διατήρηση της ιστορικής πλατείας Εξαρχείων, του μοναδικού δημόσιου χώρου και πυρήνα πρασίνου στην γειτονιά.

Η διερεύνηση της εναλλακτικής πρότασης σταμάτησε απότομα το 2019. Έκτοτε όχι μόνο επιστρέψαμε στο σχεδιασμό για στρίμωγμα του σταθμού στον μικρό αλλά πολύτιμο δημόσιο χώρο της πλατείας Εξαρχείων, αλλά αυτό έχει επενδυθεί από την κυβέρνηση με επιχειρήματα ιδεολογικής φύσης, όπως η ανάγκη για αλλαγή χαρακτήρα της γειτονιάς. Θα «δώσουμε πραγματική ευκαιρία για ανάπτυξη. Θυμηθείτε τι έγινε σε άλλες περιοχές όπου πήγε το Μετρό. Για παράδειγμα το Γκάζι», δήλωνε ο Υπουργός Μεταφορών στη Βουλή τον περασμένο Φεβρουάριο. Αυτό είναι λοιπόν το όραμα; Να μετατραπεί μια από τις πιο ιστορικές γειτονιές κατοικίας και μικτών λειτουργιών της πόλης σε Γκάζι;

Οι ανησυχίες των κατοίκων για την απώλεια του δημόσιου χώρου και για τον εν εξελίξει εκτοπισμό τους από την γειτονιά, λόγω της ανεξέλεγκτης τουριστικοποίησης και της απουσίας προστασίας της κατοικίας είναι εύλογες και βασίζονται στην πραγματικότητα. Υπάρχουν όμως τεχνικές λύσεις και εναλλακτικές, ώστε και η πλατεία Εξαρχείων να διασωθεί, μαζί με τη φυσιογνωμία της γειτονιάς, και ο σχεδιασμός της γραμμής να γίνει σωστότερος. Αλλαγές στο σχεδιασμό γραμμών και σταθμών μετά τη δημοπράτηση και κατά την υλοποίηση των έργων έχουν γίνει και στο παρελθόν. Η Ανοιχτή Πόλη θα στηρίξει προτάσεις που σέβονται τόσο τις ανάγκες της γειτονιάς, όσο και την πολεοδομική ορθολογικότητα και καλεί τη δημοτική αρχή να πράξει το ίδιο.

Η Ανοιχτή Πόλη επανειλημμένα έχει υπογραμμίσει την ανάγκη αναβάθμισης των ΜΜΜ και η νέα γραμμή του μετρό θα βοηθήσει την πόλη. Εξίσου σημαντική όμως είναι η ουσιαστική προστασία της κατοικίας και της πολυλειτουργικότητας, ώστε οι άνθρωποι που κατοικούν και δραστηριοποιούνται στο κέντρο να συνεχίσουν να ζουν αξιοπρεπώς στις γειτονιές τους. Αρκεί να υπάρχει κατανόηση της πραγματικότητας και βούληση να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες των πολλών. Και, επίσης, να μην θέλουμε να κάνουμε όλες τις ιστορικές γειτονιές της Αθήνας …Γκάζι.