Πριν από δύο εβδομάδες, παρουσιάσαμε τους βασικούς άξονες του προγράμματός μας. Σήμερα σας καλωσορίζουμε στην πρώτη εκδήλωση διαλόγου γύρω από το πρόγραμμα της Ανοιχτής Πόλης. Καλωσορίζουμε ιδιαίτερα τις προσκεκλημένες ομιλήτριες και ομιλητές, που θα αναδείξουν πολλές πτυχές των ζητημάτων ποιότητας ζωής στην πόλη που θα συζητήσουμε σήμερα.

Τα θέματα του αστικού περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής είναι ζητήματα που ενδιαφέρουν πολύ τον κόσμο. Θεωρούνται προνομιακό πεδίο παρέμβασης του δήμου αλλά προσεγγίζονται, θεωρούμε, από πολλές και διαφορετικές πολιτικές σκοπιές.

Πως αντιλαμβάνονται οι κυρίαρχες δυνάμεις τα ζητήματα της ποιότητας ζωής:

Για όσους έχουν διοικήσει την πόλη αλλά και ευρύτερα τη χώρα τα τελευταία χρόνια, τα ζητήματα ποιότητας ζωής δεν απέκτησαν ποτέ τη σημασία που έπρεπε:

Οι παρεμβάσεις που προωθήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια, ιδιαίτερα στο κέντρο της πόλης ήταν επιφανειακές, χωρίς κατανόηση των σύνθετων επιπτώσεων. Ο ορίζοντας τους, περιορίστηκε στην εξυπηρέτηση κοντόθωρων στόχων και συμφερόντων, συνηθέστερα εργολαβικών και κτηματομεσιτικών:

Θυμόμαστε τις πεζοδρομήσεις στου Ψυρρή και το Γκάζι που οδήγησαν στην πλήρη εκδίωξη της κατοικίας και του εμπορίου και την εισβολή των κέντρων διασκέδασης.  Θυμόμαστε τα «ολυμπιακά πεζοδρόμια» – μια κατασπατάληση χρημάτων για έργα που δεν βοήθησαν στην καλυτέρευση της προσβασιμότητας των ατόμων με αναπηρίες. Θυμόμαστε τις αναπλάσεις των κεντρικών πλατειών της πόλης κατά την προ-ολυμπιακή περίοδο και μια σειρά άλλα έργα που χαρακτηρίζονται από αποσπασματικότητα, έλλειψη συνολικού σχεδίου, απουσία διαβούλευσης με την κοινωνία και προτεραιότητα στην εξυπηρέτηση των κατασκευαστών.

Για την Ανοιχτή Πόλη, η ποιότητα ζωής στην πόλη είναι πολύπλευρο ζήτημα, που προφανώς δεν εξαντλείται σε τεχνικές παρεμβάσεις στο δημόσιο χώρο.

Σε όλη την Ευρώπη, όπου υπάρχει μεγάλη εμπειρία πολεοδομικού σχεδιασμού, οι αναπλάσεις πλέον νοούνται ως δέσμη ολοκληρωμένων παρεμβάσεων, που δεν σχετίζονται απλώς με τον χώρο, αλλά και με την κοινωνική πολιτική, την παρέμβαση στην κτηματαγορά, την προστασία σε χρήσεις γης –ιδιαίτερα την κατοικία των φτωχών στρωμάτων– και τις δραστηριότητες που προϋπήρχαν ή θέλουμε να υπάρξουν σε μια περιοχή.

Έχει περάσει –και για εμάς– ο καιρός που κάθε τεχνική παρέμβαση στην πόλη κατανοείται ως θετική. Πρέπει πάντα να ρωτάμε: γιατί εδώ και όχι αλλού, ποιος κερδίζει και ποιος χάνει, τι χρήσεις υπάρχουν και ποιες προβλέπεται να έρθουν και ούτω καθεξής.

Υπό αυτή την έννοια αντιμετωπίζουμε τις «αναπλάσεις» που προωθούνται σήμερα, στον δημόσιο χώρο της πόλης, και τα σχετικά ερωτήματα που προκύπτουν: στην Πανεπιστημίου, στο Μεταξουργείο και αλλού.

Κατά την δική μας άποψη, οι λίγοι διαθέσιμοι πόροι δεν πρέπει να πάνε μαζικά σε δήθεν «εμβληματικά» έργα, στερώντας έτσι πόρους από τις γειτονιές. “Trademark” της πόλης δεν πρέπει να είναι ένα «εξευγενισμένο» κέντρο.

Σήμα κατατεθέν την Αθήνας πρέπει να γίνει η πολυκεντρικότητα των διαφορετικών συνοικιών της Αθήνας και όχι αποκλειστικά το αρχαιολογικό/ τουριστικό κέντρο – που βεβαίως θέλει παρεμβάσεις, αλλά άλλου είδους.

Σήμερα, στην περίοδο της κρίσης και της πολιτικής των μνημονίων, ο δημόσιος χώρος τόσο στο κέντρο όσο και στις γειτονιές της πόλης, είναι παραμελημένος, βρώμικος και ασυντήρητος. Συχνά αφήνεται σκόπιμα έτσι, ώστε η «αξιοποίηση», μέσω της εκχώρησης σε επιχειρηματικά συμφέροντα, να γίνει ευκολότερα…

Για εμάς, ο δημόσιος χώρος δεν ανήκει στα συμφέροντα. Είναι μοχλός συνοχής και βιώσιμης ανάπτυξης προς όφελος όλων και ιδιαίτερα όσων πλήττονται σήμερα από την κρίση.

Στον αντίποδα, το δικό μας όραμα για την πόλη περιγράφεται από τις εξής αρχές:

1) αναβάθμιση του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής στην πόλη– ιδιαίτερα εκεί που ζει, κινείται και εργάζεται ο περισσότερος κόσμος.

2) έμφαση στις γειτονιές, με ένα φθηνό και οικολογικό πρόγραμμα σωτηρίας. Με παρεμβάσεις στις γειτονιές της Αθήνας, ώστε οι δημόσιοι χώροι να μην αφήνονται σε αχρηστία. Με έργα που μπορούν να υλοποιηθούν με τη συμμετοχή και προς όφελος των κατοίκων. Χωρίς ακριβές εξωτερικές εργολαβίες, αλλά αξιοποιώντας τους εργαζόμενους του Δήμου, με αναβάθμιση των τεχνικών υπηρεσιών, με συνεργασίες με συνεταιρισμούς και με μεταφορά κονδυλίων, που σήμερα ξοδεύονται άσκοπα, χωρίς να ωφελείται η κοινωνία. Παραδείγματα τέτοιων παρεμβάσεων είναι τα δίκτυα πρασίνου και πεζοδρόμων που θα ενώνουν τις τοπικές συλλογικές εξυπηρετήσεις και καταστήματα, και θα παρέχουν ασφάλεια και ποιότητα ζωής σε όσους κινούνται καθημερινά στη γειτονιά. Φανταστείτε έναν πεζόδρομο σε κάθε μία δημοτική κοινότητα, που θα ενώνει το ΚΕΠ με μία εκκλησία, την εκκλησία με μία πλατεία και την πλατεία με την λαϊκή αγορά και τους εμπορικούς δρόμους.

3) σταδιακή προώθηση «ώριμων» έργων μεσαίας και μεγαλύτερης κλίμακας στο κέντρο και σε κάθε διαμέρισμα της πόλης: Ελαιώνας, Προμπονάς, Κουντουριώτικα – Προσφυγικά, Γουδή. Υπάρχουν έτοιμες ποιοτικές μελέτες που μπορούν να στηρίξουν τη δρομολόγηση των έργων αυτών.

4) βελτίωση βασικών υπηρεσιών για τη ζωή της πόλης, όπως η καθαριότητα, ο φωτισμός και ο έλεγχος των διαφόρων αυθαιρεσιών που σχετίζονται με την στάθμευση σε πεζοδρόμια, τα τραπεζοκαθίσματα, την ηχορύπανση, τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας κ.α. Πρέπει, σε αυτό το σημείο, να επισημάνουμε πόσο μεγάλο πρόβλημα έχει δημιουργήσει η κατάργηση της Δημοτικής Αστυνομίας, την οποία ο σημερινός Δήμαρχος αποδέχτηκε αδιαμαρτύρητα, εμφανίζοντας μάλιστα την εξοικονόμηση από τις απολύσεις ως «νοικοκύρεμα του Δήμου».

5) κινητοποίηση εθελοντισμού γειτονιάς. Συνεργασία με συνεταιρισμούς νέων επιστημόνων και τεχνικών για συμβουλευτική στο δήμο και σε επιτροπές γειτονιάς. Θέλουμε να γίνει ο Δήμος ένα εργαστήρι καινοτομίας και αισθητικής παρέμβασης.

6) πρόγραμμα μικρών παρεμβάσεων για το πράσινο στις γειτονιές. Θα αξιοποιηθούν με καθαρισμό, φύτευση και στοιχειώδεις υποδομές, αναξιοποίητοι χώροι της πόλης. Και ακόμα «πράσινη εξυγίανση» του δημόσιου χώρου της πόλης: δημιουργία πάρκων γειτονιάς, καθώς και φύτευση των πεζοδρομίων και των ακαλύπτων χώρων των κτιρίων, με υποστήριξη από τα φυτώρια του δήμου.

7) πράσινο στις σχολικές αυλές, που επιδιώκουμε να χρησιμοποιούνται και από την γειτονιά,  εκτός του σχολικού ωραρίου, για αθλητικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις.

8) και βέβαια, σταδιακή αλλά αποφασιστική προώθηση του έτοιμου σχεδίου του ΕΜΠ για ένα δίκτυο ποδηλατοδρόμων στην Αθήνα, μήκους πολλών χιλιομέτρων. Η υλοποίησή του μπορεί να ξεκινήσει χωρίς καθυστέρηση. Είναι ένα φθηνό έργο που μπορεί να πραγματοποιηθεί άμεσα, με πλακοστρώσεις και σήμανση.

Όλα τα παραπάνω δεν μπορεί να είναι ασύνδετες, αποσπασματικές τεχνικές παρεμβάσεις… Αυτό που χρειάζεται είναι:

• ενεργός εμπλοκή των κατοίκων και των ειδικών μέσα από ουσιαστικές συμμετοχικές διαδικασίες.
• ενίσχυση των τεχνικών και διαχειριστικών δυνατοτήτων των τεχνικών υπηρεσιών, ώστε να εκτελούν μικρά έργα με αυτεπιστασία και να εποπτεύουν τις εξωτερικές συνεργασίες του δήμου.
• ενεργοποίηση του τεράστιου δυναμικού νέων επιστημόνων και συνεργατικών σχημάτων.

Θέλω και πάλι να σας ευχαριστήσω για την συμμετοχή σας σε αυτή την εκδήλωση. Περιμένουμε με ενδιαφέρον τον προβληματισμό, τις συμβολές και τις παρατηρήσεις σας.